Karter Sinqx DUQQAL
(Pakistan)
Heç kəs deməzdi ki, Malan və Minni - ana-baladı. Baxırsan lap cüt bacıya oxşayırlar; ancaq Minni anasından azca hündürdü.
“Ah sənin qızın necə də qəşəngdi, Malan, necə də gözəldi!” - qonşu qadınlar belə deyirdilər.
Minni, doğrudan da, qız deyildi, qızıl parçası idi. Həm mehriban, həm də başıaşağı qız idi! Malan ona baxırdı, ürəyi əsim-əsim əsirdi - axı haçansa o da belə gənc və qəşəng idi. Öz aramızdı, o, indi də elə qoca deyil. Elə indinin özündə də Yer üzündə bir adam yaşayır ki, onun xatirinə enli Çxenab çayının sularını üzüb keçməyə, əfsanəvi Fərhad kimi qayaları çapıb su çəkməyə hazırdı. Malanın xatırladığı bu adam kimdi? Bu, onların kəndinə mirvari satmağa gələn tacir deyilmi? Hə, odur. Bəs Malanın kirpiklərində niyə yaş gilələndi? Yox, ona ağlamaq günahdı. Onun qızı artıq böyüyüb! Həmişə bir yerdə yaşayıblar, ancaq indi qızı gedir. Bir həftədən sonra onun Minnisı ərinin evində yaşayacaq… Yox, yox, yox.
Malan fikrə getdi. Hər dəfə o mirvari satan kişi onların kəndinə gələndə və evlərinin qapısını döyəndə, Malan qapını onun üzünə bağlayardı. Elə bir adamın ki, həmişə onun haqqında düşünürdü, Malansız özünü xoşbəxt hiss eləyə bilmirdi. Malan isə bütün bu illər ərzində nəyinsə intizarı ilə çırpınmışdı, tez-tez ağlamış, özünü üzmüşdü. Bütün bu illəri…
Kölgələr torpağın üstündə çəpinə uzanır, şər qarışırdı. Malanı qorxulu bir həyəcan bürüdü: “Bu gün o, hökmən gəlməlidir!” - deyə düşünürdü. Və o, neçə il bundan qabaqkı aydınlıq bir gecəni xatırladı: onda onlar manqo ağacı altında dayanmışdılar, onun şalı çiynindən sürüşüb düşdü, o isə götürüb onu Malanın çiyninə atdı. Həmin şal bax, indi də onun çiynindədi. Malan ah çəkdi.
Mini isə küçəylə gəlirdi - qəddi-qamətli, ucaboylu, əsmər bənizli… Başına şal örtmüşdü, baxışlarını aşağı endirmişdi. Minni məbədgahdan qayıdırdı, görünür, orada Allaha ibadət edirmiş ki, ürəyinin mətləbini versin, hamıya, hamıya xoşbəxtlik bəxş eləsin. Malan düşüncələrinə gülümsündü - o, özünə buna bənzər nə arzu edə bilərdi ki?
Minni soruşdu:
- Məgər atam indiyəcən gəlməyib?
- Mən bu gün onu heç gözləmirəm də. Yaxşı olar ki, sabah qayıda. İş çoxdu, toy üçün hər şeyi almaq lazımdı - deyə Malan cavab verdi.
Minni anasına yanaşdı, çiynindən köhnə şalı götürdü, öz çiyninə saldı, özünün isə ipək, qızılı zolaqlı şalını anasının çiyninə atdı ki, sobanın qırağında bulanmasın.
Ah, bu şal necə də gözəl idi!
Axşam düşdü. Ay çıxdı. Malan tək-tənha eyvanda oturmuşdu. Mətbəxdən əl dəyirmanının xırıltısı eşidilirdi. Minni un üyüdürdü. “Bax mən də - bu əl dəyirmanının daşı kimi bütün həyatım boyu fırlanıram!” - Malan düşünürdü. Bu gün ona nə olmuşdu? Sanki hansı bir məstedici axın onu harasa aparır. Görünür, bu əfsunkar ay hər şeydə günahkardı! Bir neçə gündən sonra burda, bax bu həyətdə mahnı oxuyacaqlar, ovucların içinə və dabanlarına xana qoyacaqlar, qızı gəlin olacaq. Minnini geyindirəcəklər, qiymətli daş-qaşlarla bəzəyəcəklər. Sonra isə… adaxlı at belində gələcək və onu kəcavəyə mindirəcək, özüylə… öz evinə aparacaq. Minninin ovuclarını, o qırmızı xına silinib gedənəcən öpəcək, öpəcək…
Axı onun da əlləri haçansa xınalı olmuşdu, ancaq əri bircə dəfə də əllərini öpməmişdi, bircə dəfə də o əlləri dodaqlarına yaxınlaşdırmamışdı, gözlərinə toxundurmamışdı. O, işdən yorğun-arğın qayıdırdı, tələsik yeməyini yeyirdi, yatağına uzanırdı. Bəzən Malan gecə yarısınacan gözlərini yummazdı, oğul arzulardı və yalnız ulduzlar sönüb batanda yuxuya gedərdi.
Toydan iki il sonra Malanın Minnisi dünyaya gəldi - bapbalaca, eynən Malanın gözləri kimi iri, qara gözləri olan qız doğuldu. Malan hədsiz dərəcədə xoşbəxt idi, ona elə gəlirdi ki, qızının simasında yenidən dünyaya gəlib, indi isə bir də ona görə xoşbəxtdi ki, ürəyinin arzusu yerinə yetirdi. Onun dodaqları anlaşılmaz bir təşnəlikdən qurumuşdu.
Mətbəxdə işini qurtaran Minni qapını örtdü və dincəlmək üçün uzandı. Necə də gözəl gecə idi! Onların boş həyətinə sanki ay qonaq gəlmişdi. Hava təmiz idi, ancaq soyuq deyildi. “Mən burda niyə oturmuşam?” - Malan düşündü. “Nəyi gözləyirəm? Minni evdə yatıb. Ah, nə üçün Minninin atası elə günü bu gün şəhərə getməli idi?” Malan qızının bəzəkli şalını başına atdı. Ay işığında şalın qızılı zolaqları parıldayırdı, sanki göylərin ulduzları Malanın saçlarında ilişib qalmışdı, kirpiklərində, yanaqlarında, çiyinlərində sayrışırdılar. Lap yaxında Manqo ağacında hansı bir quşsa oxumağa başladı: - Ux, ux… Bax beləcə, bütün gecəni kimisə səsləyəcək… Bütün bu aydınlıq gecəni… bütün ömür boyu…
Amma… gəlməli olan adam gəlmədi. Bu gün ona nə olmuşdu? Bəlkə bütün bunların səbəbi təklikdi? Axı o, tək deyil Minni, onun qızı evdə yatıb. O qız ki, bir həftədən sonra ərə verəcəklər və o, qayınatasının evinə gedəcək. Və Malan… tək qalacaq. Bu böyük həyətdə tək-tənha… O, səksəndi. Minni niyə gedir? O, kəndxudanın gəlini olacaq, onun ailəsi olacaq… O isə… Malan isə… tamam yalqız qalacaq. Minninin atası iş-güc adamıdı, onun həmişə nə isə… bir işi var, hətta arvadı ilə də danışmağa, görünür, nə vaxtı var, nə də həvəsi… Malan evə girdi. Minni bərk yatmışdı. Dünən şüşədən düzəldilmiş bəzək şeyləri satan kişidən aldığı qırmızı qabları yastığının yanında qoymuşdu. Yerə düşüb sınmasınlar deyə Malan onları rəfə qoymaq qərarına gəldi.
Götürəndə qeyri-iradi olaraq onları biləklərinə taxdı - altısını birinə, altısını digərinə. Qolbaqlar parıldayır və sakit, ahəngdar tərzdə cingildəyirdilər.
Çiynində təzə ipək şal, biləklərində qırmızı qolbaqlar olan Malan ay işığı çilənmiş həyətə çıxdı. Bütün vücudu titrəyirdi. Və birdən darvaza döyüldü. Bu, o idi, astadan, tərəddüdlə, tələsik halda, darvazanı taqqıldadırdı. O, vəd elədiyi kimi gəlmişdi. “Ayın başında, gecə mən sənin qapını döyəcəyəm. İstəsən açarsan, istəməzsən açmazsan. Sənin qapını döymək: mənim ixtiyarım çatan yeganə şey budur” - yazmışdı. Və indi… tuk-tuk, tuk… Yumşaq, aram, şirin, məhəbbətlə döyülürdü qapı. Bu, şübhəsiz o idi.
Birdən qatı qara bulud göyün üzünü tutdu. Qaranlıq yer üzünü bürüdü - elə bil parlaq şölə saçıb yanan çırağı kimsə… qəfildən söndürdü. Və bu zaman, qaranlıq içində Malanın addım səsləri eşidildi. Zülmət, soyuq… o, titrək əlilə açarı burdu və… onun intizar, titrək qolları arasına düşdü. Dodaqları dodaqlarını tapdı. Qarşısı uzun müddət alınmış sel, bax beləcə birdən bəndə həmlə edir və onu yuyub aparır.
Malan kəndin kənarına, çölə, nəhəng, qollu-budaqlı banan ağacının altına necə gəldiyini, orada onunla nə qədər qaldığını xatırlaya bilmədi. Yadına sala bilmirdi ki, torpağın üstünə necə uzandılar, ikilikdə çoxmu qaldılar? Yalnız dan yeri ağaranda gözlərini açdı. Onun qolları arasından sivrilib çıxdı, qalxdı, üzünü şalla örtüb evə tələsdi.
Evdə Malan qolbaqları çıxartdı, Minninin yastığının üstünə, əvvəlki yerinə qoydu, qızının ipək şalını başından açdı, özünün köhnə şalını çiyninə salıb yatağına uzandı. O, elə şirin bir yuxuya getdi ki, sanki bütün ömrü boyu dincəlməmişdi, yalnız indi istirahətə imkan tapmışdı. Bir də günorta ayıldı.
- Ah, anacan, sən bu gün lap cavan qız kimi, yaxud quş kimi necə də şirin yatmısan.
Minni çoxdan oyanmışdı, döşəməni yumuş, buxarını qalamışdı. İndi yuyunub daraqlanandan sonra məbədgaha getməyə hazırlaşırdı.
Minni getdi, Malan isə… evin astanasında oturdu. Mülayim şərq küləyi əsirdi. İsti hava cərəyanı torpaq üzərində sürünürdü. Ətrafda sakitlik idi. Malanın gözləri gah şirincə mürgü vurur, gah da açılırdı.
- Ey, Malan! Sənin yolunu azmış qızın hanı? - Kiminsə sözləri onu silkələdi. O, səksəndi.
- Ax, həyasız! Dörd gündən sonra toydur, qız isə… gəzir!
Bu qışqıran qonşu qadın Laco idi.
- Mənim qızıma nə olub ki? Mənim qızım təmizdir, - deyə Malan onun qarşısına çıxıb kəskin cavab verdi.
- Yaman da təmizdir. Bütün gecəni yava qadın kimi çöldə tirlənmişdi.
Malan sarsıldı. Damarlarında qanı da dondu. Küt baxışlarla qonşu qadına baxırdı, o isə deyirdi:
- Bu axşam olub, hamı yatmışdı, mənim nədənsə yuxum ərşə çəkilmişdi. Darvaza ağzına çıxdım, birdən gördüm ki, onlar astanada dayanıblar, qucaqlaşıblar, sonra evdən getdilər. Bütün gecəni sənin evinin qapısı taybatay açıq idi, onlar isə bağçada mazaqlaşırdılar. Zəmanəyə bax, biz, o vaxtlar üzümüzü açmağa da qorxurduq!
Laco ağladı. Malan sanki qıc olmuşdu. Laco isə içini çəkə-çəkə getdi. O, gözdən itən kimi kəndxuda Cumanın səsi eşidildi.
- Ey Malan, qulaq as!
- Nə olub, Cuman?
Malan xəbər aldı və öz səsini tanımadı; xırıltılı səsi sanki quyunun dibindən gəlirdi.
- Sən bilirsənmi ötən gecə nə olub? Sənin qızın Minni əcəb qızdır. Gecə, banan ağacı altında kiminləsə eşqbazlıq eləyirdi. İki dəfə on addımlıqlarından keçib getdim, başları bərk qarışıq idi, elə öpüşürdülər ki, ətrafda heç nəyi görmürdülər. Əvvəl banan ağacının ağzında dayanmışdılar, sonra bağçada gözdən itdilər. Mən bütün gecəni sənin evini güddüm. Bilirəm axı, dörd gündən sonra toydu, ev ayın-oyunla doludu, qapılar isə açıqdı. Ah, müsibətdi, müsibətdi. Mən onu lap uşaq vaxtından tanıyıram. O, mənim qızım olsaydı, başını üzərdim.
Malanın sanki dili lal olmuşdu. Bərəlmiş gözlərilə kirpik belə qırpmadan köks ötürə-ötürə, başını bulaya-bulaya, ağır-ağır darvazadan çıxan kəndxuda Cumanın dalınca baxırdı. Cuman gedən kimi mülkədar Ranta həyətə girdi.
- Hanı sənin qızın? - qışqırdı, - hanı o pozğun? Sən bir fikir ver, mənim bağçama gəlib yaramaz!
Qonşular axışıb həyətə töküldü.
- Mən hər şeyi gözlərimlə görmüşəm, o, mənim bağçamdan çıxdı, şala bürünmüşdü. Əvvəlcə ağlıma pis heç nə gəlmədi, sonra isə görürəm, o da gəlir…
- Niyə yalan danışırsan, əmi? - Minninin səsi havanı qırmanc kimi yardı. O, camaatın arxasında dayanmışdı, hər şeyi eşidirdi.
- Mən yalan deyirəm, ləçər? Bəs bu sınmış qolbaq kimindi - mən onu öz bağçamdan tapmışam. - O, qolbağın qırıqlarını Minniyə sarı uzatdı.
Minni öz qolbaqlarını saydı. On bir dənə idi. O, sanki daşa döndü. Gözləri qaranlıq gətirdi.
Bu zaman hamı yerbəyerdən dilləndi ki, dünən Minninin qolunda on iki qolbaq görüblər və hamısı da qırmızı idi. Həyətdə adam getdikcə çoxalırdı. Malanın qohumları gəldi. Minninin gələcək qayınatası da təşrif gətirib əlindəki cer-cehizi yerə qoydu. Həyəcanlanmış camaat işin nə ilə nəticələnəcəyini gözləyirdi.
Birdən quyudan səs gəldi. Hamı qanrılıb geri baxdı. Minni camaatın arasında yox idi. O mehriban, gülərüz, kimsəyə güldən ağır bir söz deməyən qız yox idi. Hamı quyuya tərəf cumdu. Həyət boşaldı.
Eyvanda isə… Malan heysiz, hərəkətsiz oturub qalmışdı.