A

Acı – dərd, ağ­rı, əzab, iz­ti­rab; De­mek ha­yat­ta­ki ga­yen am­ca­na acı çek­tir­mek? Omuz­la­rı­na ka­dar vü­cu­dun de­ri­si­ni haş­la­yan ba­yıl­tı­cı yan­ma acı­sı ve deh­şe­ti çok sür­me­di.
Acık­lı – kə­dər­li, qəm­li, qəm­gin, hə­zin, qüs­sə­li; Di­li­miz­də­ki acıq­lı kəl­mə­si ilə qa­rış­dı­rıl­ma­ma­lı: türk­cə­də bu kəl­mə acı (kə­dər, qəm-qüs­sə), Azər­bay­can di­lin­də acıq kö­kün­dən­dir – acıq­lı, hirs­li, qeyz­li; Bu acık­lı olay hiç­bir za­man ol­du­ğu gi­bi an­la­tıl­ma­dı ka­muoyu­na. Azər­bay­can di­lin­də­ki acıq­lı türk­cə­də öf­ke­li, kız­gın.
Açar – iş­ta­ha açan al­ko­qol­lu iç­ki, ape­ri­tif; Azər­bay­can di­lin­də­ki açar türk­cə­də anah­tar. Mi­sa­fir­le­re ye­mek sa­lo­nu­na geç­me­den ön­ce açar ve­ril­di.
Açık – 1. kə­sir, de­fi­sit, əs­kik; 2. in­cik­lik, dar­qın­lıq; Ara­la­rı açık ol­mak – Bir-bi­rin­dən in­cik (kü­sü­lü) ol­maq. Dış ti­ca­ret den­ge­sin­de bu yıl açık var. Ka­sa­da 10 li­ra açık tes­pit edil­di.
Aç­ma – qa­lın yağ­lı kö­kə; Ra­yi­ha, iş­tah­la ye­di­ği aç­ma­dan Mev­lut­΄a da ver­di.
Aç­mak – 1. kəşf et­mək; 2. düy­mə­yə bas­maq 3. işı­ğı yan­dır­maq; 4.zəng et­mək; Te­le­fon aç­mak – zəng et­mək. Te­le­fo­nu aç­mak – te­le­fon dəs­tə­yi­ni gö­tür­mək; Ame­ri­ka΄­yı Kris­tof Ko­lomb aç­tı. Oda­ya gi­rin­ce ilk ön­ce elekt­ri­ği aç­tı.
Aç­maz – çə­tin, çı­xıl­maz və­ziy­yət; Aç­ma­za düş­mek (gel­mek) – çı­xıl­maz və­ziy­yə­tə düş­mək. Bir aç­ma­za gir­miş­ti ve için­den na­sıl çı­ka­ca­ğı­nı bi­le­mi­yor­du.
Adam – 1.ki­şi; 2.ər; 3.in­san; Bir qay­da ola­raq, türk­cə­də qa­dı­na mü­ra­ciət və işa­rət­lə adam de­yil­mir. Adam sen de! – Fi­kir ver­mə! Boş şey­dir, ve­ci­nə al­ma!
Adam­cıl – 1. əh­li­ləş­di­ril­miş, ələ öy­rə­dil­miş hey­van; 2.mu­nis, ca­na­ya­xın. Hem de ne adam­cıl­dır, ne can­dır, bil­se­niz.
Ad­de­ği­şi­mi – me­to­ni­mi­ya, mə­caz; İn­gi­liz­ce me­to­no­mi, Os­man­lı­ca­sı me­ca­zı-mür­sel olan ad­de­ği­şi­mi ke­li­me­si bi­le­şik söz­cük­tür.
Adet I – (a sə­si qı­sa tə­ləf­füz edi­lir) ədəd; Ço­cuk­la­ra be­şer adet def­ter da­ğı­tıl­dı.
Adet II – (a sə­si uzun tə­ləf­füz edi­lir) 1.adət, adət-ənə­nə; 2.ay­ba­şı. Adet he­sap­la­ma ara­cı kul­la­nı­yor­du.
Adi – pri­mi­tiv, lə­ya­qət­siz, al­çaq, vul­qar; Adi adam – al­çaq, əc­laf. Azər­bay­can di­lin­də­ki adi türk­cə­də ala­la­de, sı­ra­dan. Sen ne ka­dar adi adam­mış­sın be!
Adi­leş­mek – vul­qar­laş­maq, ba­ya­ğı­laş­maq, al­çal­maq. Bun­lar çok adi­leş­miş ve fe­na in­san­lar­dı.
Ad­res – ün­van; Türk di­lin­də­ki un­van Azər­bay­can di­lin­də el­mi ad və də­rə­cə, və­zi­fə adı (fəl­sə­fə dok­to­ru, do­sent, pro­fes­sor); Evi­nin ad­re­si­ni so­ra­bi­lir mi­yim?
Afet – 1. tə­bii fə­la­kət, yı­xın­tı; 2. pis; Afet­ze­de – tə­bii fə­la­kət­dən zə­rər gö­rən; Dep­rem­den et­ki­le­nen Gü­ney­do­ğu il­le­ri afet böl­ge­si ilan edil­di. Şöh­ret gi­bi, ser­ve­tin de afet ol­du­ğu­nu ye­ni an­lı­yor­dum.
Ağ – 1. tor (hö­rüm­çək to­ru, fut­bol­da qa­pı to­ru və s.); 2. şə­bə­kə (in­te­net, ra­dio şə­bə­kə­si və s.); Ha­kan­΄ın şu­tu, to­pu di­rek ra­kip ka­le­si­nin ağ­la­rıy­la bu­luş­tur­du. Bil­gi­sa­yar ağı bo­zul­du­ğu için ile­ti­şim ku­ru­la­mı­yor­du. Ara­da ki­mi or­tak ke­li­me­ler ya­ka­la­dı­lar, ağa ta­kı­lan ke­le­bek­ler mi­sa­li. Azər­bay­can di­lin­də­ki ağ türk­cə­də ak, be­yaz.
Ağı – ağu, zə­hər; Azər­bay­can di­lin­də­ki ağı türk­cə­də ağıt. Or­ga­niz­ma­ya gi­rin­ce kim­ya­sal et­ki­siy­le fiz­yo­lo­jik gö­rev­le­ri bo­zan ağı, mik­ta­rı­na gö­re can­lı­yı öl­dü­re­bi­lir.
Ağıl – ar­xac, qo­yun ağı­lı; Bir ke­çi ko­ku­su sar­mış ağıl­lar­da ço­ban­lar­la ar­ka­daş ol­dum. Azər­bay­can di­lin­də­ki ağıl türk­cə­də akıl.
Ağır­baş­lı – cid­di, təm­kin­li; Ko­yu renk göz­le­rin­de ağır­baş­lı bir ifa­de va­dı.
Ağır­lık – 1. çə­ki, çə­ki də­rə­cə­si; 2. nü­fuz; 3. çə­ki da­şı; 4. qra­vi­ta­si­ya; 5.üz­gö­rüm­lük (bə­yin gə­li­nə ver­di­yi); 6. zi­nət, bə­zək-dü­zək; 7. cid­diy­yət; Ka­dın bü­tün ağır­lı­ğı­nı ta­kıp dü­ğü­ne git­ti. Ço­cu­ğa yıl­lar geç­tik­çe bir ağır­lık gel­di. Ağır­lık öl­çü­le­ri – çə­ki va­hid­lə­ri. Bir işe ağır­lı­ğı­nı koy­mak – Bir işin ol­ma­sı üçün nü­fu­zun­dan is­ti­fa­də et­mək.
Ağız – 1.şi­fa­hi; 2.dialekt, şi­və; Ağız ede­biy­ya­tı – şi­fa­hi ədə­biy­yat. Türk­çe­nin Kars Ağ­zı – Türk­cə­nin Kars dialek­ti. An­la­şıl­maz, ga­rip köy­lü ağız­la­rıy­la ko­nu­şu­lu­yor­du.
Ağız­laş­ma – da­mar­la­rın bir­ləş­mə­si, ağız-ağı­za gə­lə­rək bi­tiş­mə­si. Azər­bay­can di­lin­də­ki ağız­laş­ma türk­cə­də ağız da­la­şı, ağız kav­ga­sı, söz düel­lo­su.
Ahır – axur; Sağ­da, du­var kı­yı­sın­da ahır, ara­ba­cı, uşak oda­la­rı var. Azər­bay­can di­lin­də­ki axır türk­cə­də son, ahir.
Aidat – üzv­lük haq­qı, gə­lir, his­sə, pay; Bu ay­ki aida­tı ban­ka­ya ya­tır­dım.
Aka­de­mik – (vur­ğu son he­ca­nın üs­tün­də­dir) el­mi, el­mi-pe­da­qo­ji fəaliy­yət, el­mi təd­qi­qat; Aka­de­mik bir ça­lış­ma­dan ya­nay­dı, bu yüz­den üni­ver­si­te­ye gir­di. Azər­bay­can di­lin­də­ki aka­de­mik türk­cə­də aka­de­mi (asil) üye­si.
Akar­su – 1.çay; 2.tək­sı­ra­lı bo­yun­ba­ğı nö­vü; El­mas­tan bir akar­su ger­dan­lık tak­mış­tı.
Ak­ba­lık – qo­lavl ba­lı­ğı; Azər­bay­can di­lin­də­ki ağ (nə­rə) ba­lıq türk­cə­də Mer­sin ba­lı­ğı.
Ak­baş – çöl qu­şu, də­niz qa­zı. Ya­zın ku­tup böl­ge­le­rin­de ya­şa­yan, kı­şın ılık kı­yı­la­ra gö­çen ya­ba­ni bir kuş olan ak­baş, kı­sa ve in­ce ga­ga­lı, si­yah ba­cak­lı­dır.
Ak­de­niz – Ara­lıq də­ni­zi; Azər­bay­can di­lin­də­ki Ağ də­niz türk­cə­də Be­yaz de­niz .
Akıl­cı – ra­sional(ist); Bun­la­rı göz­lem­le­dik­çe As­ya as­la akıl­cı, ana­li­tik zih­nin yo­lun­dan sap­ma­ya­ca­ğı­na dair söz ver­miş­ti ken­di ken­di­ne.
Akım – 1. tok, elekt­rik cə­rə­ya­nı; 2. cə­rə­yan; Dal­ga­lı akım – də­yi­şən cə­rə­yan. Ge­ce­nin hum­ma­lı ses­siz­li­ği ku­lak­la­rın­da yük­sek vol­taj­lı bir elekt­rik akı­mı gi­bi vın­lı­yor­du.
Akıt­ma – 1. hey­van­la­rın al­nın­da­kı ağ lə­kə, qaş­qa; 2. en­li qı­zıl bi­lər­zik, bo­yun­ba­ğı; Ka­yın­va­li­de, ge­li­nin ko­lu­na bir akıt­ma, boy­nu­na be­şi­bir­lik tak­tı.
Ak­la­ma – bə­raət, bə­raət qa­zan­dır­ma, tə­mi­zə çı­xart­ma, hü­qu­qu­nu qay­tar­ma, reabi­li­ta­si­ya. Zan­lı ve tu­tuk­lu sı­fa­tı ile gir­di­ği mah­ke­me­den ak­la­na­rak çık­tı.
Ak­la­mak – bə­raət ver­mək, tə­mi­zə çı­xart­maq, hü­qu­qu­nu bər­pa et­mək; Yar­gı­tay­da da­va di­lek­çe­sin­de öne sü­rü­len bü­tün suç­lar­dan ak­lan­dı.
Aks – ox, meh­vər (av­to­mo­bil­də, tex­ni­ki ava­dan­lıq­da, ti­ki­li qur­ğu­da). Azər­bay­can di­lin­də­ki əks türk­cə­də ters, ak­si. Öy­le­le­ri gö­rü­lür ki ara­ba­nın ak­sı (ek­se­ni, din­gil­le­ri) üze­ri­ne otur­tul­muş bü­yük ka­fes­ler sa­nır­sı­nız.
Ak­ta­rı­cı – ki­rə­mit us­ta­sı, ki­rə­mit də­yiş­di­rən; Kış ka­pı­day­dı ve o, da­mın ça­tı­sı­nı ta­mir için iyi bir ak­ta­rı­cı bul­mak zo­run­day­dı.
Ak­tar­ma – 1.nəql et­mə (bir yer­dən baş­qa bir ye­rə); 2.kö­çür­mə; 3.nəq­liy­yat va­si­tə­si­ni də­yiş­dir­mə, tran­zit; 4.tər­cü­mə; 5.trans­li­te­ra­si­ya; Al­man­ya­ya İs­tan­bul üze­rin­den ak­tar­ma­lı uçak­la gi­de­cek­ti. Met­ni Os­man­lı­ca­dan Türk­çe­ye ak­tar­dı. Azər­bay­can di­lin­də­ki ax­tar­ma türk­cə­də ara­ma.
Ak­tar­mak – 1.nəql et­mək; 2.yer də­yiş­mək; 3.bir mi­nik­dən dü­şüb o bi­ri­si­nə min­mək; 4.kö­çür­mək, ke­çir­mək; Der­di­ni si­ze ak­ta­rıp arın­mış, si­zi ze­hir­le­yip bı­rak­mış­tır. Onun ye­ri­ne Salâh Bir­sel­’in bir şiiri­ni ak­ta­ra­ca­ğız. Ro­ma­nı di­zi fil­me ak­tar­mak ko­lay de­ğil. Eş­ya­la­rı­nı ya­tak oda­sın­dan sa­lo­na ak­tar­dı. Azər­bay­can di­lin­də­ki ax­tar­maq türk­cə­də ara­mak.
Ala – (a΄­lar uzun, l in­cə tə­ləf­füz edi­lir) – əla; Be­ni Kon­ya Lez­zet Lo­kan­ta­sı’­na gö­tür­dü, âlâ bir öğ­le ye­me­ği çek­ti. Azər­bay­can di­lin­də­ki ala türk­cə­də ela. Ela göz­le­ri­ni sev­di­ğim dil­ber / Se­ni gör­me­ye­li gö­re­sim gel­di.
Alan – sa­hə, mey­dan; Bu­ra­sı ka­pa­lı bir alan de­ğil­dir. Bu ar­sa­nın ala­nı kaç bin met­re­ka­re­dir? Ha­vaala­nı (ha­va­li­ma­nı) – təy­ya­rə mey­da­nı, aero­port.
Ala­ve­re – 1. qa­rı­şıq­lıq, xaos; 2. əl­dən-ələ ötür­mə; Kar­puz­la­rı ala­ve­re ile mav­na­dan ser­gi­ye ta­şı­dı­lar.
Alay – 1. is­teh­za, məs­hə­kə, ələsal­ma, la­ğa­qoy­ma, riş­xənd; 2. dəs­tə, top­lu­luq; Ço­cuk­lar onun­la sü­rek­li ola­rak alay edi­yor­lar­dı. Er­te­si sa­bah iki­si de süs­le­nip püs­le­nip ala­ya ka­tıl­ma­ya ha­zır­dı.
Al­be­ni – ca­zi­bə­dar, ca­zi­bə­li, cəl­be­dən; Sa­tı­lan ma­lın al­be­ni­si ol­ma­lı ki, müş­te­ri bu­la­sın.
Al­çak­gö­nül­lü – cid­di, tə­va­zö­kar, sa­də; Al­çak­gö­nül­lü ol­mak yi­ne yük­sek­li­ği ar­tı­rır.
Al­çı – gips; Al­çı­ya al­mak – gip­sə sal­mak. Bir sa­natkâr eliy­le al­çı­dan ya­pıl­mış, bem­be­yaz, ter­te­miz bir ka­bart­ma.
Al­dat­mak – xə­ya­nət et­mək; Türk­cə­də bu söz da­ha çox qa­dın-ki­şi mü­na­si­bət­lə­rin­də sə­da­qət­siz­lik mə­na­sın­da iş­lə­di­lir. Di­gər hal­lar­da, kan­dır­mak, ya­nılt­mak kəl­mə­lə­ri­nə üs­tün­lük ve­ri­lir.
Al­dır­ma­mak – əhə­miy­yət və fi­kir ver­mə­mək, diq­qə­tə al­ma­maq; Ba­şın öne eğil­me­sin, / al­dır­ma gö­nül, al­dır­ma.
Alem – (a sə­si uzun tə­ləf­füz edi­lir) 1. bay­raq; 2. sim­vol, 3. bə­zək Mi­na­re­nin te­pe­si­ne yer­leş­ti­ri­len hilâl muh­te­şem bir alem­di.
Alem – (a sə­si uzun tə­ləf­füz edi­lir) əy­lən­cə; O gün ev­de iki gün ön­ce­ki ara­ba âlem­le­ri­ni dü­şü­nü­yor­du.
Al­gı – 1. qav­ra­yış, qav­ra­ma, id­rak; 2. rüş­vət; 3. qa­zanc; Bak­mak için al­gı­la­rı­mız ye­ter, gör­mek için­se sa­lim bir ka­fa, ayık­lık, şuur ge­rek­li­dir. Azər­bay­can di­lin­də­ki al­qı (an­to­ni­mi: sat­qı) türk­cə­də alım.
Alış­tır­ma – 1.məşq, id­man hə­rə­kət­lə­ri; 2.tap­şı­rıq, ev tap­şı­rı­ğı; Ders­te alış­tır­ma­la­rı ve ev ödev­le­ri­ni ay­nı an­da yap­tım.
Al­tın­top – qreypf­rut (subt­ro­pik mey­və); Pi­ya­sa­da por­ta­kal bol osa da al­tın­top az­dır.
Al­yans – ni­şan üzü­yü; Ya­rın el­çi gi­di­le­cek, da­ha al­yans­lar alın­ma­dı.
Alt­ya­zı – 1.sə­hi­fə­nin aşa­ğı­sın­da, xətt al­tın­da ya­zı­lan mətn, qeyd, iza­hat; 2.sub­titr; Film İn­gi­liz­ce fa­kat alt­ya­zı ile türk­çe sey­re­de­bi­lir­si­niz.
Ama – kor, zə­lil (hər iki a sə­si uzun tə­ləf­füz edi­lir). A sə­si­nin qı­sa tə­ləf­fü­zü ilə di­li­miz­də­ki am­ma bağ­la­yı­cı­sı mə­na­sın­da­dır.
Am­pul – elekt­rik lam­pa­sı; Am­pul yu­va­sı (duy) – lam­pa pat­ro­nu. Kar­şım­da­ki du­va­ra ta­kıl­mış iki am­pul­den bi­ri sö­nük­tü.
Ana­ba­ba – va­li­deyn (ay­rı ya­zıl­dıq­da di­li­miz­də­ki mə­na­da­dır). Fark­lı kül­tür­ler­den ge­len ve son de­re­ce tat­sız bir bi­çim­de bo­şan­mış bir ana­ba­ba­nın tek ço­cu­ğuy­du.
Ana­dil – ulu dil, kök dil (ay­rı ya­zıl­dı­ğın­da di­li­miz­də­ki mə­na­da­dır); Aze­ri­ce, Ka­zak­ça, Türk­çe, Kır­gız­ca ay­nı ana­dil­den gel­mek­te­dir.

(Davamı gələn sayımızda)